Czujesz rozdrażnienie i wyczerpanie, bo się nie wyspałaś/łeś? Może to spowodować, że w nieprzyjemny sposób odezwiesz się do swojego kolegi. Natomiast euforia i radość związane z tym, że otrzymałeś dobrą wiadomość, mogą spowodować, że udostępnisz ją dalej zanim dobrze się nad tym zastanowisz. Emocje, które odczuwamy mają na nas ogromny wpływ. Gdy są silne, mamy tendencję do działania bardziej impulsywnego. I to nie tylko w świecie realnym, np. w kontakcie z drugą osobą, ale także w internecie. Dlatego też emocje oddziaływują na naszą podatność na dezinformację.
Jak wynika z raportu z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców (Nastolatki 3.0), tylko 25 proc. uczniów obawia się dezinformacji w internecie. Dla porównania: obawę tę podziela aż 60 proc. ankietowanych rodziców. Jednocześnie tylko 37 proc. uczniów w wieku poniżej 15 lat wysoko ocenia swoje kompetencje w zakresie wyszukiwania i analizy informacji w internecie (ySKILLS, 2022).
Tym problemem postanowiliśmy zająć się w programie Fake kNOw more. Chcemy w nim, poprzez budowanie większej samoświadomości u młodych osób, pokazać im jak można z większym rozmysłem działać w internecie, ale także poza nim. Dlatego wspólnie ze Stowarzyszeniem Demagog stworzyliśmy publikację “Od emocji do odporności na dezinformację” zawierającą scenariusze zajęć oraz materiały wprowadzające dla edukatorów. Pokazują one różne mechanizmy psychologiczne uruchamiające się w nas podczas kontaktu z fałszywymi informacjami oraz wskazówki do chronienia się przed nimi. Punktem centralnym każdego scenariusza jest autorefleksja – przyglądanie się sobie i swoim reakcjom. W materiałach zgłębiamy takie tematy jak:
- emocje oraz sygnały dawane nam przez nie w kontekście dezinformacji,
- sposoby myślenia, które uruchamiają się w nas w kontakcie z dezinformacją i tego, jak pomagają nam się przed nią chronić (tzw. myślenie wolne i szybkie),
- błędy poznawcze i inne “pułapki myślenia”, które wpływają na to, jak patrzymy na świat,
- dobrostan i uważność, pozwalające zachować dystans, a w konsekwencji dające lepszą odpowiedź na dezinformację,
- nasze działania w mediach społecznościowych, czyli zarówno reagowanie na informacje, jak i tworzenie treści.
Dodatkowo, razem z partnerami z czeskiej organizacji Fakescape stworzyliśmy grę edukacyjną „Oktogram”, będącą częścią naszej publikacji. Pokazuje ona w prosty, a zarazem atrakcyjny sposób mechanizmy rządzące mediami społecznościowymi.
Nasze materiały kierujemy do wychowawczyń i wychowawców z placówek wsparcia dziennego, którzy dzięki bliskim relacjom ze swoimi podopiecznymi mogą skutecznie wspierać zdobywanie przez nich umiejętności krytycznego myślenia, a także do nauczycieli i nauczycielek oraz innych edukatorów zainteresowanych tematem. Materiały przeznaczone są dla dzieci i młodzieży w wieku 10-12 i 13-15 lat.
Zachęcamy do pobrania publikacji z naszej biblioteki materiałów i wspólnie z młodzieżą budowania większej samoświadomości.
Publikacja “Od emocji do odporności na dezinformację”
Program Fake kNOw more prowadzony jest przez Fundację Szkoła z Klasą we współpracy ze Stowarzyszeniem Demagog (Polska), Fakescape (Czechy), Smilemundo (Hiszpania) i Adfaber (Rumunia) dzięki wsparciu EMIF zarządzanemu przez Calouste Gulbenkian Foundation.
Wyłączna odpowiedzialność za wszelkie treści wspierane przez European Media and Information Fund (EMIF) spoczywa na autorach i niekoniecznie musi odzwierciedlać stanowisko EMIF i Partnerów Funduszu, Calouste Gulbenkian Foundation i European University Institute.
Infografika
Materiał ten jest dostępny i bezpłatny. Możesz go wykorzystać tak jak tego potrzebujesz.
Więcej o deepfake`ach znajdziesz w naszym tekście Deepfake – zabawa czy zagrożenie?.
Czas na najbardziej zaawansowane zadania, które sprawdzą umiejętności weryfikacyjne uczniów na najwyższym poziomie. Gotowi, by zmierzyć się z wypowiedziami usłyszanymi w radiu oraz przyjrzeć się ustawie budżetowej?
Uczniowie razem z fact-checkerką prześledźcie poranną audycję Radia Parlamentuś, gdzie minister Tadeusz Tropek z służb specjalnych wypowiedział zaskakujące słowa. Czy macie pomysł jak to potwierdzić lub obalić?
Przeszukajcie odpowiednie źródła i spróbujcie znaleźć odpowiedzi na postawione w tym zestawie pytania. Czy uda się wam zweryfikować wszystkie wątpliwe kwestie? 📈
Ćwiczenia na poziomie zaawansowanym to prawdziwe wyzwanie. Sprawdź razem z uczniami nabyte dotychczas umiejętności w praktyce! Pobierzcie zestaw i wcielcie w fact-checkerów po raz ostatni w tej partii materiałów.
Dzielcie się swoimi doświadczeniami i budujcie wraz ze swoimi uczniami odporność na dezinformację!
Warto wiedzieć, jakie dane można poddać weryfikacji. Pamiętaj, że możesz zweryfikować tylko fakty, a nie – opinie. Analiza źródeł i publikacji naukowych oraz wyciąganie wniosków to umiejętności, które należy nieustannie rozwijać. Pobierz drugi zestaw ćwiczeń, które wzmocnią uważność Twoich uczniów podczas przeglądania mediów społecznościowych.
Zadania na poziomie średniozaawansowanym to kontynuowanie ścieżki poznawania fact-checkingu i zgłębiania umiejętności krytycznego myślenia.
Materiały są przeznaczone dla uczniów szkół średnich. Zestaw można wdrożyć zarówno na godzinie wychowawczej, jak i podczas zastępstwa.
Drugi zestaw ćwiczeń zawiera trzy zadania, w których otrzymujecie e-mail z prośbą o weryfikację treści. Jakie konkretne informacje będziecie mogli poddać analizie? Czy wasze źródła okażą się wystarczające? A może okaże się, że analiza badań potwierdzi słowa Leona Simby?
Skorzystaj z drugiego zestawu ćwiczeń i przetestuj go na lekcji! Zadania możesz łatwo wydrukować i rozdać swoim uczniom. Zachęć ich do dyskusji, zadawania pytań i nie dajcie się dezinformacji. Powodzenia!
| Dezinformacja to realne zagrożenie dla użytkowników internetu. W sieci co chwilę można natknąć się na fałszywe informacje. Obudź czujność u swoich uczniów i pokaż im, dlaczego warto rozwijać umiejętności rozpoznawania i weryfikowania informacji.
Pobierz pierwszy zestaw ćwiczeń, który pomoże Twoim uczniom i uczennicom rozpocząć naukę krytycznego myślenia. Materiały są przeznaczone dla uczniów szkół średnich, jeśli jednak uważasz, że Twoi podopieczni z klas szkół podstawowych dadzą radę, to również serdecznie zachęcamy do skorzystania z materiałów! Zestaw można wdrożyć zarówno na godzinie wychowawczej jak i podczas zastępstwa. Zadania na poziomie łatwym to idealny wstęp, aby pokazać, dlaczego krytyczne spojrzenie na informacje oraz nauka podstaw fact-checkingu są ważne! Sprawdźcie, czy zdjęcie aktora w kontrowersyjnej koszulce jest prawdziwe. A może to jednak manipulacja. Porozmawiajcie o tym, co jesteście w stanie zweryfikować, gdy wcielicie się w rolę fact-checkerów. Postarajcie się wspólnie przeanalizować bazę źródeł oraz sprawdźcie, na czym polega metoda odwróconego wyszukiwania obrazem. Pobierz pierwszy zestaw i przetestuj go na lekcji! Zadania wystarczy wydrukować i rozdać swoim uczniom. Dyskutujcie, zadawajcie pytania i budujcie swoją odporność na dezinformacje. Powodzenia! |
|
W sieci można natknąć się na wiele fałszywych informacji na tematy poruszane na lekcji geografii: Ziemia jest płaska albo pusta w środku, a zmiany klimatu to globalne oszustwo. Jak uchronić uczniów przed dezinformacją? Potrzebna jest rzetelna wiedza, którą otrzymują na lekcjach – ale wsparta umiejętnościami krytycznego myślenia. Przygotowaliśmy propozycje ćwiczeń na 5, 10 lub 15 minut lekcji, dostosowane do podstawy programowej geografii. Zobacz, jak możesz przy okazji wprowadzania kolejnego tematu dodać element edukacji medialnej do swoich zajęć.
Krytyczne myślenie na lekcji geografii
Materiały potrzebne do przeprowadzenia wszystkich zadań
Materiały graficzne do pobrania
Zadanie na lekcję o mapie Google Earth
Co powiedzieć uczniom?
Czy lodowce rzeczywiście topnieją? Czy pożary buszu w Australii faktycznie są większe niż wcześniej? Kiedy szukamy odpowiedzi na takie pytania, możemy zajrzeć w nieoczywiste miejsce – np. do map satelitarnych. Nowe technologie pozwalają nam dowiedzieć się o świecie więcej, niż było to możliwe kiedykolwiek wcześniej. Jeszcze kilka dekad temu korzystano głównie z map papierowych i położenia gwiazd, podczas gdy my możemy obejrzeć najbardziej odległe zakątki Ziemi w 3D! Dzięki porównaniu zdjęć satelitarnych z różnych lat jesteśmy w stanie samodzielnie zaobserwować zmiany zachodzące na kuli ziemskiej. W ten sposób można też znaleźć dodatkowe argumenty w rozmowach ze znajomymi, z bliskimi czy z obcymi osobami w internecie – ze wszystkimi, którzy nie wierzą w globalne ocieplenie.
Instrukcja obsługi dla nauczyciela, jak pokazać uczniom narzędzie Google Earth
Pokaż na szkolnym komputerze, jak wygląda Google Earth: earth.google.com/web/.
Kliknij ikonę lupy w menu po lewej stronie ekranu, a następnie wpisz w pole wyszukiwania interesującą Cię lokalizację (np. „góra Rysy”). W ten sposób pokażesz uczniom, jak wygląda podstawowe wyszukiwanie. U dołu trójwymiarowej mapy możecie odczytać takie informacje jak nazwę parku (Tatrzański Park Narodowy), skalę, współrzędne geograficzne oraz wysokość nad poziomem morza. Następnie ponownie kliknij ikonę lupy w menu po lewej stronie, na rozwiniętej liście wybierz „Szczęśliwy traf” (na dole listy). Zostaniecie przeniesieni w losowe miejsce na świecie. Przeczytajcie opis tego miejsca – na pewno odkryjecie coś niesamowitego!
Możesz wypróbować kilka szczęśliwych trafów.
Omówienie ćwiczenia:
Przekaż uczniom, że chcąc w pełni korzystać z możliwości Google Earth warto skorzystać z przycisku “Warstwy”, który znajduje się po lewej stronie na dole. Po przyciśnięciu go rozwija się lista dostępnych warstw. Na przykład: „Odkrywca”. Ta warstwa nanosi na widok granice, nazwy miejscowości, informacje o naturze i o kulturze oraz ciekawostki edukacyjne.
Przejdź z uczniami do zakładki: earthengine.google.com/timelapse/ i pokaż im animację obrazującą zmiany w przyrodzie od 1984 roku na wybranym przez siebie przykładzie (cofanie się lodowca Columbia na Alasce, wysychanie Morza Aralskiego w Kazachstanie i w Uzbekistanie, deforestacja w Brazylii itd.). Funkcja Timelapse jest także dostępna w panelu „Odkrywca”. Dzięki temu uczniowie – po skorzystaniu z map – będą mogli sami odpowiedzieć sobie na pytanie, np. o to, czy pokrywa śnieżna topnieje.
Materiały dodatkowe
Materiał nr 1
Artykuł „Nowa funkcja Google Earth pozwala cofnąć się do 1984 roku. I zobaczyć, jak zmienił się klimat na Ziemi” („National Geographic”). Dowiesz się, czym jest Timelapse w Google Earth i jak go używać. Polecamy materiał wideo na YouTubie – link!
Materiał nr 2
Poleć uczniom ok. 5-minutowy film na platformie TED pt. „Why every world map is wrong” („Dlaczego każda mapa się myli”) z polskimi napisami. Dowiedzą się, dlaczego płaskie mapy nie oddają kulistości Ziemi.
Materiał nr 3
Wspomnij, że Google Earth i jego funkcja Street View (podgląd ulic) nie jest narzędziem idealnym. Samochody Google rejestrujące otoczenie nie docierają wszędzie. Możesz wspomnieć uczniom o społecznej inicjatywie Humanitarian OpenStreetMap Team, której celem jest uzupełnienie tych braków. Zespół organizacji wraz z wolontariuszami wykorzystuje oprogramowanie typu open source (czyli źródła ogólnodostępne), aby zmapować miejsca, w których łącznie mieszka aż miliard ludzi! O inicjatywie opowiada założycielka Rebecca Firth w wystąpieniu z napisami w języku polskim na platformie TED: „Can we call it a »world map« if it’s missing a billion people” („Czy możemy mówić o mapie świata, skoro brakuje na niej miliarda ludzi”).
Więcej inspiracji
W ramach kampanii „Krytyczne myślenie w pigułce” trzy organizacje społeczne: Akademia Fact-checkingu przy Stowarzyszeniu Demagog, Fundacja „Ja, Nauczyciel” oraz Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej, przygotowały mapę inspiracji – zbiór linków do kursów, szkoleń, gier, e-booków, artykułów, filmów, podcastów, ciekawostek i kontaktów do ekspertów z zakresu edukacji medialnej. Mapę inspiracji znajdziesz na ogólnodostępnej platformie Trello: https://bit.ly/KrytyczneMyslenie. Zapraszamy do korzystania z materiałów i rozwijania krytycznego myślenia u uczniów.